• Boek 6 Artikel 102 (6:102 BW)

    Hoofdelijk verbonden

    1. Rust op ieder van twee of meer personen een verplichting tot vergoeding van dezelfde schade, dan zijn zij hoofdelijk verbonden. Voor de bepaling van hetgeen zij krachtens artikel 10 in hun onderlinge verhouding jegens elkaar moeten bijdragen, wordt de schade over hen verdeeld met overeenkomstige toepassing van artikel 101, tenzij uit wet of rechtshandeling een andere verdeling voortvloeit.
    2. Wanneer de schade mede een gevolg is van een omstandigheid die aan de benadeelde kan worden toegerekend, vindt artikel 101 toepassing op de vergoedingsplicht van ieder van de in het vorige lid bedoelde personen afzonderlijk, met dien verstande dat de benadeelde in totaal van hen niet meer kan vorderen dan hem zou zijn toegekomen, indien voor de omstandigheden waarop hun vergoedingsplichten berusten, slechts één persoon aansprakelijk zou zijn geweest. Indien verhaal op een der tot bijdragen verplichte personen niet ten volle mogelijk blijkt, kan de rechter op verlangen van een hunner bepalen dat bij toepassing van artikel 13 het onvoldaan gebleven deel mede over de benadeelde omgeslagen wordt.

    Toelichting

    In dit artikel wordt geregeld dat er sprake kan zijn van een samenloop van aansprakelijkheid. Dat betekent dat verschillende personen allemaal aansprakelijk kunnen zijn voor dezelfde schade. Iedereen is in zo’n geval ‘hoofdelijk verbonden’ ten opzichte van degene die schade lijdt.

    Samenloop van aansprakelijkheid

    Deze samenloop van aansprakelijkheid kan op meerdere manieren bestaan. De rechtsgrond waarop de aansprakelijkheid van iemand berust, hoeft niet bij iedereen hetzelfde te zijn. Er bestaan twee categorieën:

    1. De schade is het gevolg van verschillende gebeurtenissen, waarvoor ook verschillende personen aansprakelijk zijn. Het kan zo zijn dat iedereen afzonderlijk aansprakelijk is op grond van een onrechtmatige daad. Dat betekent dat iedereen apart onrechtmatig heeft gehandeld. Iedereen heeft op zichzelf een onrechtmatige daad heeft gepleegd. Het kan ook zijn dat de grondslag verschilt. Dus dat de één aansprakelijk is op grond van onrechtmatige daad. En de ander op grond van wanprestatie.
    2. De schade is het gevolg van één gebeurtenis, waarvoor meerdere personen aansprakelijk zijn. Je moet hier vooral denken aan kwalitatieve aansprakelijkheden. Bijvoorbeeld aansprakelijkheid voor een ondergeschikte. De ondergeschikte zelf is aansprakelijk op grond van een (eigen) onrechtmatige daad. Maar ook de werkgever van de ondergeschikte is aansprakelijk voor deze fout. Ondanks dat de werkgever zelf niet de onrechtmatige daad heeft gepleegd.

    Hoofdelijk verbonden

    Het feit dat verschillende personen aansprakelijk zijn, betekent dus dat zij hoofdelijk verbonden zijn ten opzichte van degene die schade geleden heeft. Wat betekent hoofdelijk verbonden? Dat betekent dat iedereen, op zichzelf, gehouden is de schade volledig te vergoeden. Zij kunnen zich dus niet verweren door te zeggen, iemand anders heeft het (ook) gedaan.

    Voor hoofdelijke aansprakelijkheid is vereist dat elk persoon afzonderlijk moet kunnen worden aangesproken voor de schade. Dat betekent dat voor ieder, afzonderlijk, voldaan moet zijn aan alle vereisten voor aansprakelijkheid.

    Als de schade het gevolg is van meerdere gebeurtenissen, waarvoor verschillende personen – op eventueel verschillende gronden – aansprakelijk zijn, moet voor al die personen afzonderlijk aan alle vereisten zijn voldaan. Stel dat A aansprakelijk is op grond van wanprestatie, dan moet aan alle vereisten van wanprestatie zijn voldaan. Maar stel dat B aansprakelijk is op grond van onrechtmatige daad, dan moet voor B aan alle vereisten van onrechtmatige daad zijn voldaan.

    Belangrijk hierbij is dat een bewuste samenwerking tussen de verschillende personen niet vereist is. Ook als zij compleet onafhankelijk van elkaar handelen, zijn zij hoofdelijk aansprakelijk.

    Uitzonderingen

    In sommige gevallen wordt er afgeweken van de hoofdelijkheid. In die gevallen is niet iedereen afzonderlijk verantwoordelijk voor het betalen van de gehele schadevergoeding.

    1. Eigen schuld van de benadeelde. Als iemand schade lijdt door het gedrag van verschillende personen, kan het zo zijn dat de gedraging(en) van één van die personen moet worden toegerekend aan de benadeelde. Namelijk op grond van eigen schuld. In dit geval is die ene persoon dus niet gehouden de gehele schade te vergoeden, in tegen stelling tot de anderen. Deze hoeft alleen het deel van de schade te vergoeden dat overblijft nadat het gedeelte dat aan benadeelde zelf wordt toegerekend op grond van ‘eigen schuld’ eraf is gehaald.
    2. In het tweede lid van dit artikel is een bijzondere regel opgenomen. Deze regel is van toepassing in het geval de schade ook het gevolg is van omstandigheden die aan de benadeelde moeten worden toegerekend.
    3. Uitsluiting van aansprakelijkheid. Het kan zo zijn dat iemand contractueel zijn aansprakelijkheid voor bepaalde schade heeft uitgesloten. Bijvoorbeeld in een exoneratiebeding. In dat geval is diegene niet gehouden de gehele schade te vergoeden. De personen zonder uitsluiting van aansprakelijkheid wel.

    Jurisprudentie

    Hoge Raad 24 december 1999, ECLI:NL:HR:1999:AA4004, (Nugteren/Meskes)
    Ingeval een schade is ontstaan door onrechtmatige gedragingen van twee of meer personen terwijl voor elk van die gedragingen geldt dat de schade zonder die gedragingen niet zou zijn ingetreden, en de schade derhalve is ontstaan door een samenloop van oorzaken, is ieder van die personen jegens de benadeelde voor de gehele schade aansprakelijk, met dien verstande dat het daarbij ingevolge artikel 6:102 BW gaat om hoofdelijke aansprakelijkheid.