Wat is wanprestatie?

Als je met iemand afspreekt dat diegene een prestatie voor jou moet leveren, dan ontstaat er een verbintenis. Het kan voorkomen dat die verbintenis niet wordt nagekomen of niet goed wordt nagekomen. Als dit gebeurt is er sprake van een tekortkoming in de nakoming van de verbintenis. De wederpartij schiet te kort. Dit betekent nog niet dat er sprake is van een wanprestatie. Op het moment dat de tekortkoming of het te kort schieten ook aan de persoon kan worden toegerekend, is er sprake van een wanprestatie. Als het niet kan worden toegerekend, dan is er sprake van overmacht. Zodra er sprake is van een wanprestatie, dan ontstaat er ook een verbintenis tot schadevergoeding op grond van artikel 6:74 lid 1 BW.

Wanneer is de tekortkoming toerekenbaar?

In de eerste plaats gaat het erom wat partijen hebben afgesproken. Zij kunnen zelf bepalen wanneer een tekortkoming leidt tot wanprestatie. Dus wanneer deze toerekenbaar aan de schuldenaar is. Daarnaast kan er worden gekeken naar de wet. Artikel 6:75 BW bepaalt wanneer een tekortkoming niet aan de schuldenaar kan worden toegerekend. Maar je kan er dus ook uit afleiden wanneer het wel toerekenbaar is. Namelijk als het is te wijten aan de schuld van de schuldenaar of als zij vanwege de wet, een rechtshandeling of in het verkeer geldende opvattingen voor de rekening van de schuldenaar komt. Met andere woorden, wanneer het voor risico van de schuldenaar komt.

Schuld

Als het gaat om schuld, gaat het om verwijtbaarheid. Het moet de schuldenaar te verwijten zijn dat hij zo heeft gehandeld. We kennen verschillende gradaties van schuld, namelijk opzet, grove schuld en gewone schuld. Opzet is de meest heftige vorm. Hier is sprake van als de schuldenaar zonder enige goede reden weigert de verbintenis na te komen. De schuldenaar is hier willens en wetens tekortgeschoten.  Grove schuld is een wat minder heftige vorm. Hier is de schuldenaar niet willens en wetens tekortgeschoten in de nakoming van zijn verbintenis, maar er is wel sprake van ernstige verwijtbaarheid. Stel dat je met iemand afspreekt dat hij een schilderij naar jou opstuurt. Vervolgens wikkelt hij alleen een papiertje erom heen ter bescherming. Als het schilderij vervolgens bij jou aankomt, is het helemaal beschadigd. De wederpartij wist en/of had kunnen weten dat een papiertje niet genoeg was om het schilderij te beschermen. Hij heeft dus verwijtbaar gehandeld. Als het gaat om gewone schuld, dan is er wel verwijtbaar gehandeld, maar niet zo erg dat er sprake is van grove schuld. Als de schuldenaar wordt verhinderd in de nakoming van de verbintenis, had hij deze hindernis moeten vermijden. Hij had ervoor moeten zorgen dat hij niet verhinderd zou worden.

Krachtens de wet

Een tekortkoming kan ook worden toegerekend op grond van de wet. Het risico komt voor rekening van de schuldenaar omdat de wet dat zegt. Het gaat hier vooral om tekortkomingen die worden veroorzaakt door personen of door zaken die de schuldenaar heeft gebruikt om zijn of haar verbintenis na te komen. De aansprakelijkheid van hulppersonen die bestaat op grond van artikel 6:76 BW is hier een voorbeeld van. Als een schuldenaar gebruikt maakt van de hulp van een ander, dan is de schuldenaar ook aansprakelijk voor zijn of haar gedragingen. Op grond van artikel 6:77 BW is de schuldenaar ook aansprakelijk als hij gebruik maakt van zaken, bijvoorbeeld als er sprake is van een ongeschikte zaak. Stel de schuldenaar maakt gebruik van een ongeschikte zaak om zijn verbintenis na te komen, dan is deze tekortkoming voor zijn eigen risico.

Krachtens verkeersopvattingen

Hier gaat het om de vraag of een tekortkoming met betrekking tot de overeenkomst naar in het maatschappelijk verkeer geldende opvattingen voor het risico van de schuldenaar moet komen. Als dat zo is, dan is er sprake van een toerekenbare tekortkoming en dus van een wanprestatie. Er is geen lijstje te geven van omstandigheden die hier spelen. Het zijn er veel en is in elke situatie anders. Als het bijvoorbeeld gaat om een geldsom, dan is het tekortschieten wel altijd toerekenbaar. Maar er spelen vaak andere gevallen waarbij het niet gaat om het betalen van een geldsom. Hiervoor is geen uitputtende lijst te geven.

Krachtens rechtshandeling

Zoals eerder gezegd staat het partijen in zekere zin vrij om zelf te regelen wanneer een tekortkoming toerekenbaar is. Hierbij kun je twee soorten van elkaar onderscheiden: garantie of vrijtekenen.

• De schuldenaar garandeert: als een schuldenaar iets garandeert, bijvoorbeeld een bepaald resultaat of een bepaalde kwaliteit die hij heeft, dan kan hij achteraf niet zeggen dat een tekortkoming hem niet kan worden toegerekend. Vooraf heeft hij een bepaalde garantie gegeven, waardoor een tekortkoming met betrekking tot de nakoming hiervan sowieso aan hem toegerekend wordt. De schuldenaar geeft op voorhand de mogelijkheid op om een beroep op overmacht te doen. Ook al ligt de oorzaak van de tekortkoming buiten de schuld van de schuldenaar, de tekortkoming kan hem toch worden toegerekend.
• De schuldenaar tekent zich vrij: dit wordt ook wel exoneratie genoemd. Hiermee proberen partijen af te spreken dat een tekortkoming juist niet kan worden toegerekend aan de schuldenaar. Een tekortkoming die normaal voor risico van de schuldenaar zou komen, komt nu dan juist voor rekening van de schuldeiser. Je kan bepalen dat het gaat om bepaalde soort tekortkomingen, dus niet dat elke tekortkoming voor rekening van de schuldeiser komt.